Klantcase: Waterschap Drents Overijsselse Delta

Meer doen met minder mensen

Waterschappen staan voor een grote opgave. In het dichtbevolkte Nederland worden leefbaarheid en toekomstbestendigheid steeds belangrijker, terwijl de omgeving steeds dynamischer wordt. Enerzijds komt dat door klimaatverandering en een toenemende druk op het milieu, anderzijds zorgt het groeiende aantal inwoners ervoor dat het steeds belangrijker wordt om de buitenruimte optimaal in te richten en te onderhouden. 

Tegelijkertijd is de prognose dat binnen vijftien jaar tijd meer dan 50% van het huidige personeelsbestand van waterschappen (en andere overheden) verdwijnt, een direct gevolg van de vergrijzing van de bevolking. In krimpregio’s wordt dit effect bovendien versterkt doordat nieuw talent daar schaarser is. De grote uitdaging voor veel overheden is dan ook: hoe doen we steeds meer met steeds minder mensen?

Nieuwe strategie

Deze uitdaging vraagt om een nieuwe strategie. Jeroen Waanders, Adviseur Innovatie bij Waterschap Drents Overijsselse Delta, spreekt van de noodzaak van een transitie naar een ‘gebeurtenis-gedreven’ organisatie: “De demografische ontwikkeling en klimaatuitdagingen zorgen samen voor een dynamischere wereld, die je met minder mensen moet bedienen. Je kunt dus niet meer overal met álles bezig zijn. Wij zijn vooral geïnteresseerd in die plekken op of in de grond waar iets gebeurt of gaat gebeuren. Op die plekken kunnen wij de meeste waarde toevoegen om incidenten te voorkomen en de leefbaarheid van onze regio te vergroten.” 

Voorspellend beheer

In de toekomst is het dus niet meer mogelijk om alle werkzaamheden volgens gepland onderhoud te doen zoals dat nu gebeurt. Maar hoe bepaal je waar de prioriteit ligt en werk je toe naar risico-gestuurd beheer van – in het geval van Waterschap Drents Overijsselse Delta – een areaal van ruim 275.000 hectare met grofweg 7000 kilometer aan waterwegen en 1000 kilometer aan dijken en kades?

De sleutel hiervoor ligt in voorspellend beheer: weten waar in het areaal de grootste risico’s liggen en wanneer je daar iets aan moet doen om problemen te voorkomen. Voor waterschappen betekent dit het oplossen van complexe puzzels om een teveel of tekort aan water te voorspellen, rekening houdend met allerlei factoren op korte en langere termijn zoals de capaciteit van opslagvoorzieningen, stedelijke ontwikkeling (met name de hoeveelheid verharding), bodemveranderingen en weersvoorspellingen.

Overzicht van het areaal

Om voorspellend beheer te kunnen doen is data nodig. Heel veel data. De eerste stap is weten waar alles in het areaal ligt op dit moment en wat de status daarvan is. Waterschap Drents Overijsselse Delta gebruikt daarvoor onder andere Cyclomedia’s Aerial Point Cloud en luchtfoto’s. Deze worden landsdekkend ingewonnen en geven meteen een nauwkeurig overzicht van het complete areaal van bovenaf én in 3D, hetgeen meteen ook gebruikt wordt om de basisregistraties actueel te houden. 

Een belangrijk voordeel ten opzichte van het publiekelijk beschikbare Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) is de frequentie waarmee de Aerial Point Cloud en de luchtfoto’s ingewonnen worden. Daar waar het AHN tot nu toe grofweg eens per 7 jaar is ingewonnen, brengt Cyclomedia elk jaar heel Nederland in kaart. Een ander belangrijk voordeel is de beschikbaarheid van meerdere databronnen die op hetzelfde tijdstip opgenomen zijn: het feit dat Cyclomedia de Aerial Point Cloud en de luchtfoto tegelijkertijd inwint levert een unieke dataset op voor het vastleggen van de omgeving, omdat de factor tijd daarin geen rol speelt (bij het combineren van meerdere databronnen die op verschillende tijdstippen zijn opgenomen, is er namelijk tussentijds vrijwel altijd iets veranderd). Hierdoor kunnen bijvoorbeeld basisregistraties veel beter bijgewerkt worden.

Dynamiek van het buitengebied inzichtelijk

De tweede noodzakelijke stap op weg naar voorspellend beheer is het opbouwen van een tijdreeks, zodat trends en de dynamiek van het buitengebied zichtbaar worden. Dankzij de frequente inwinning van de Aerial Point Cloud in combinatie met de luchtfoto is het opbouwen van een tijdreeks een haalbare kaart, aangezien al gauw zo’n 20 datapunten nodig zijn om een betrouwbare trendanalyse uit te voeren. Een analyse die met een tijdserie op basis van het AHN naar de huidige schatting zo’n 80 jaar zou duren.

Andere voorbeelden waarin de data van Cyclomedia wordt gebruikt zijn voor het tijdig opsporen van beschadigingen in dijken en waterwegen, of als input voor vraagstukken rond klimaatadaptatie en overstromingsmodellen. Hier komt de combinatie van luchtfoto’s en de Aerial Point Cloud goed van pas, aangezien op alleen een luchtfoto bijvoorbeeld niet altijd goed het onderscheid te maken is tussen verharding en een dak. De Aerial Point Cloud voegt de derde dimensie toe waardoor dat soort verschillen direct zichtbaar zijn. Deze informatie is vervolgens van belang om de opslagcapaciteit in stedelijk gebied te bepalen.

De absolute nauwkeurigheid en puntdichtheid (resolutie) van Cyclomedia’s data is meer dan toereikend voor de gebruikstoepassingen van Waterschap Drents en Overijsselse Delta. Jeroen Waanders benadrukt dat de meeste toegevoegde waarde ligt in de combinatie van de Aerial Point Cloud en de luchtfoto en de frequentie waarmee deze data ingewonnen wordt.
“Dankzij de Aerial Point Cloud van Cyclomedia krijgen we een veel beter beeld van de dynamiek van de omgeving. Wanneer we die hoogfrequente gegevens vervolgens combineren met allerlei andere databronnen maken we het mogelijk om voorspellingen te doen waar bijvoorbeeld een clusterbui voor overlast gaat zorgen. Daarmee kunnen we ons steeds meer gaan focussen op die plekken waar onze inzet nodig is. Zo werken we stap voor stap toe naar een toekomstbestendige, gebeurtenis-gedreven organisatie.”